آزمایشات تیروئید

غده تیروئید در قسمت جلوی گردن، درست زیر برجستگی حنجره قرار دارد. این غده متشکل از دو لوب (لوب راست و لوب چپ) می باشد. واحدهای تشکیل دهنده غده تیروئید آسینوس یا فولیکول است و در قسمت مرکزی آن پروتئین‌های کلوئیدی قرار دارد که خود به عنوان انبار ذخیره هورمون تیروئید استفاده می‌شود. چهار عملکرد اصلی تیروئید عبارت است از:

• جذب و انتقال ید
• ساخت و ترشح تیروگلوبین
• اتصال ید به تیروگلوبین به منظور ساخت هورمون‌های تیروئیدی
• ترشح هورمون تیروئید به دستگاه گردش خون

تیروگلوبولین (TG)

یک گلیکوپروتئینی ترشحی از بافت اپی تلیوم تیروئید که شکل پیش ساز یا ذخیره ای هورمون های T3 و T4 می‏باشد. ید به واسطه آنزیم تیروئید پروکسیداز (TPO) به تیروگلوبین متصل می شود که خود سبب تشکیل مونویدوتیروزین می‌گرد. با اتصال یک واحد ید دیگر دی‌یدوتیروزین تشکیل می‌شود و در نهایت با اتصال دو دی یدوتیروزین به همدیگر به واسطه آنزیم تیروئید پراکسیداز،  T4تشکیل می‌شود. T3 نیز از اتصال یک مونویدوتیروزین به یک دی‌یدوتیروزین سنتز می‌شود.

هورمون محرکه تیروئید (TSH)

TSH، هورمون تحریک کننده تیروئید یا تیروتروپین، توسط غده هیپوفیز ترشح می شود و مسئول تنظیم میزان هورمون های تیروئیدی، سنتز و انتشار آن به داخل بدن می باشد. این هورمون با تحریک غده تیروئید سبب تولید و انتشار هورمون های T4 و T3 می شود. هورمون  TSHدر کنترل عملکرد تیروئید نقش محوری داشته و مفیدترین نشانگر فیزیولوژیک فعالیت هورمون تیروئید است. عامل اصلی تعیین نقطه تنظیم در محور تیروئید هورمون TSH است. ترشح این هورمون به وسیله هورمون هیپوتالاموسی TRH تنظیم می‌شود. TRH عمده‌ترین محرک سنتز و ترشح TSH است. تقریباً ۱۵ دقیقه پس از تجویز TRH میزان ترشح TSH به حداکثر خود می‌رسد. کاهش سطح هورمون‌های تیروئید سبب افزایش تولید پایه TSH و تشدید اثر تحریکی TRH بر TSH می‌شود. افزایش سطح هورمون‌های تیروئید نیز به سرعت و به صورت مستقیم TSH را مهار کرده و همچنین اثر تحریکی TRH بر TSH را مهار می‌کنند. این نشان می‌دهد که هورمون‌های تیروئید عامل اصلی تنظیم کننده تولید TSH هستند.

T4 (تیروکسین) و Free T4 (تیروکسین آزاد)

حدود ۹۹ درصد تیروکسین در خون به صورت متصل شونده به پروتئین ها (TBG و آلبومین) است و تنها ۵-۱ درصد T4 به صورت آزاد می باشد.T4 آزاد شکل متابولیکی فعال هورمون تیروئید می باشد. آزمایش T4 برای تشخیص عملکرد تیروئید و پایش درمان های جایگزینی و سرکوبگر استفاده می شود. در آزمایش T4 مقدار تیروکسین توتال (متصل شونده و غیر متصل شونده) اندازه گیری می گردد.

T3 (تری یدوتیرونین) و Free T3 (تری یدو ترونین آزاد)

با وجود تبدیل شدن T4 به T3 در بافت‌های محیطی، باز هم مقدار T4 در خون از T3 بسیار بیش‌تر است. بنابراین، اندازه‌گیری T3 به طور معمول ضروری نیست. به عنوان مثال، در آغاز کم‌کاری تیروئید با کاهش فعالیت تیروئید،T4 کاهش می‌یابد ولی چون در بافت‌های محیطی T4 به T3 تبدیل می‌شود، مقدار T3 کاهش نمی‌یابد. از این رو، با وجودی که در این شرایط رابطه‌ی معکوسی میان T4 و TSH وجود دارد، اما تغییر چندانی در میزان T3 مشاهده نمی‌شود بنابراین، اندازه‌گیری آن به تشخیص کمکی نمی‌کند. بیشتر T3 در خون به گلوبولین متصل شونده به تیروکسین متصل است. کمتر از ۱% T3 به صورت آزاد است. آزمایش T3 کل مقدار T3 (هورمون آزاد و متصل) را اندازه گیری می کند. T3 نقش بیشتری در نحوه استفاده بدن از انرژی ایفا می کند اگرچه مقادیر آن از T4 کمتر است.

برداشت تری یدو تیرونین (T3 Uptake or T3RU)

اندازه گیری غیر مستقیم پروتئین های حامل هورمون های تیروئیدی در خون می باشد. ارزیابی پروتئین های حامل می تواند در نتایج آزمایشات T3 و T4 کمک کننده باشد. در این آزمایش؛ گلوبولین متصل شونده به تیروکسین (TBG) اشباع نشده بر اساس مقدار کلی TBG موجود و مقدار T4  متصل به آن بصورت غیر مستقیم اندازه گیری می شود.

برای انجام این آزمایش؛ مقداری معلوم از T3 رادیواکتیو و رزین به نمونه خون بیمار اضافه می شود. T3 رادیواکتیو به هر جایگاه اتصالی TBG که خالی باشد؛ متصل می شود. درصد T3 رادیواکتیوی که پس از پُر شدن جایگاههای TBG باقی می مانند تا به رزین متصل شوند؛ مشخص می شود. این درصد با درصد اشباع    TBG  نسبت عکس دارد.

تست Anti TPO (تیروئید پراکسیداز آنتی بادی) :

این تست برای سنجش اتو آنتی بادی ها، در تشخیص بیماری خود ایمنی هاشیموتو، کاربرد دارد.

TPO آنزیمی است که در غده ی تیروئید وجود دارد و نقش اساسی در تولید هورمون های تیروئیدی دارد. در آزمایش  Anti TPO ، به دنبال آنتی بادی خودایمن برضد TPO در خون هستیم که اگر این آنتی بادی در خون حضور داشته باشد، در اکثر مواقع دلیل بر بیماری خود ایمنی می باشد. این آزمایش معمولا با آزمایش آنتی بادی ضد تیروگلوبولین انجام می شود که اختصاصیت و حساسیت را بسیار افزایش می دهد.

آزمایش های سنجش آنتی بادی  نیاز به ناشتایی ندارند.

کلسی تونین Calcitonin Test

کلسی تونین ها هورمون هایی می باشند که توسط سلول های پارافولیکولار یا C غده تیروئید ترشح می شوند که در هموستاز کلسیم شرکت می کند. از طریق مهار جذب استخوانی و افزایش دفع کلسیم توسط کلیه ها، سطح کلسیم سرمی را کاهش می دهد. این آزمایش برای بررسی مبتلایان و یا افراد مشکوک به کارسینومای مدولاری تیروئید (MTC) استفاده می شود. کلسی تونین برای کنترل پاسخ به درمان و پیش بینی عود سرطان مدولاری تیروئید مفید می باشد و به نوعی یک آزمایش غربالگری برای افراد با سابقه فامیلی سرطان مدولاری است.

شرایط نمونه گیری تست کلسی تونین:

بیمار باید یک شب ناشتا باشد و فقط مصرف آب مجاز می باشد.

چه شرایطی برای انجام تست های تیروئیدی وجود دارد؟

در انجام تست های تیروئیدی بهتر است به صورت ناشتا و در صبح زود مراجعه نمائید؛ هم چنین اگر داروی خاصی مصرف می کنید حتما آن را به پذیرش آزمایشگاه اطلاع دهید.

روش انجام تمام هورمون های تیروئیدی:

(الکتروکمی لومینه سانس) ECL

تمامی آزمایشات ذکر شده در بالا در آزمایشگاه و مرکز پاتوبیولوژی سینا انجام می پذیرد و به صورت اورژانسی جوابدهی می گردد.